Informatyka w służbie prawdzie
Każdy sensowny spór może być teoretycznie rozstrzygnięty przez system komputerowy.
Na pierwszy rzut oka wydaje się ta teza mocno ryzykowna (a nawet absurdalna). Jeśli ktoś wpisze do pamięci komputera, że 2x2=5, to mamy polegać na tej informacji?
Zanim odpowiemy na to pytanie, musimy wyjaśnić jakie co znaczy w tej tezie określenie „sensowny spór”.
Sensowny spór zachodzi wtedy, gdy strony sporu zgadzają się przyjąć obiektywne warunki jego rozstrzygnięcia. Porażka pozytywizmu logicznego wiązała się z przekonaniem, że te warunki są wspólne dla całej ludzkości. Każdemu kto nie mieścił się w ramach wyznaczonych przez naukę i logikę można było zatem odmówić racjonalności w działaniu. Nawiasem mówiąc to się bardzo spodobało walczącym ideologom (zob. ateizm semantyczny).
Jakie zatem mogą być te obiektywne warunki rozstrzygania sporów dla człowieka racjonalnego?
-
Nasza rzeczywistość nie przeczy prawom logiki. W szczególności musimy przyjąć zasadę niesprzeczności. Teza jest prawdziwa lub fałszywa, a przedmiot istnieje lub nie.
-
Problemy, które potrafimy ściśle (precyzyjnie) opisać są rozstrzygalne warunkowo: o ile akceptujemy pewien zakres wiedzy. Źródłem tej wiedzy może być nauka lub wspólnie uznawany system wartości. Nawet takie rozstrzygnięcia warunkowe mają wartość. Na przykład możemy uznać, że o ile prawa fizyki są stałe w czasie i przestrzeni, a wyniki naszych badań poprawne, to początkiem wszechświata musiał być Wielki Wybuch.
-
Logika pozwala na rozstrzyganie wyłącznie prawdziwości zdań. W szczególności nie pozwala ona na wyrokowanie o tym co istnieje1. Nawet istnienie sprzecznych relacji o jakimś obiekcie lub zjawisku nie pozwala na wyrokowanie o jego istnieniu. Nie możemy jedynie akceptować takich sprzecznych ze sobą opisów równocześnie (przy rozważaniu tego samego problemu). Niesprzeczny zbiór zdań wraz z ich logicznymi konsekwencjami nazywamy teorią.
-
Akceptacja wiedzy o której mowa w punkcie 2 oraz teorii o których mowa w punkcie 3 stwarza warunki do poszukiwania logicznych wniosków tego spójnego zbioru zdań. Za racjonalne możemy uznać jedynie tezy zgodne z tymi wnioskami.
Przy powyższych założeniach widać, kiedy pytanie komputera o to ile wynosi 2x2 ma sens. Wtedy mianowicie, kiedy możemy zawartość pamięci komputera uznać za część naszej wiedzy. Jest to odmiana znanej informatykom tezy: śmieci na wejściu = śmieci na wyjściu.