Wirtualną rzeczywistość rozumiem tak, jak Mark Zuckerberg¹ - czyli jako rozszerzenie naszej rzeczywistości o kreacje komputerowe. W tej przestrzeni będziemy się komunikować nie tylko z innymi ludźmi, ale również z programami, które mogą wykorzystywać sztuczną inteligencję. To budzi wiele obaw. Będę jednak dowodził że większe zagrożenia dla społeczeństwa wynikają z samej wirtualizacji, niż z uwagi na zastosowanie w niej sztucznej inteligencji. Przedstawiona argumentacja sięga fundamentów informatyki². Dlatego początek tekstu ma charakter „techniczny”. Dalsze rozważania, to opis sytuacji z punktu widzenia humanisty funkcjonującego w świecie techniki.

Maszyny matematyczne

Dawniej komputery - nie bez przyczyny - nazywano maszynami matematycznymi. Modele obliczeniowe, zgodnie z którymi je zbudowano, zostały zaprojektowane przez matematyków. Najprostszym takim modelem obliczeniowym jest tabliczka mnożenia, z którą każdy z nas się zetknął. Jest to „pamięć”, przechowująca wyniki mnożenia dwóch liczb. Mając dwie liczby (od 1 do 10) możemy łatwo odczytać z tej pamięci wynik ich mnożenia.

Dla mnie „Traktat Logiczno Filozoficzny”¹ to dzieło o granicach racjonalności napisane bez należytej dbałości o precyzję. Na dodatek upływ czasu sprawił, że wiele terminów których Wittgenstein używa bez podania definicji ma dzisiaj bardzo konkretne znaczenie – odmienne od tego jak on je rozumiał. Dlatego Traktat pozostaje żerowiskiem filozofów żyjących z wyjaśniania tego co autor miał na myśli. Natomiast jego przesłanie – aby było żywe – trzeba napisać od nowa. Chcąc podjąć dzieło Wittgensteina, trzeba zacząć od krytycznej analizy tego, co on napisał. Nie chodzi przy tym o interpretację treści, ale o wykorzystanie zestawu poruszonych zagadnień do refleksji nad drogą do wyznaczonego celu.

Pierwsza część tekstu zawiera analizę głównych zagadnień poruszonych w Traktacie. Druga część to podjęcie próby odsłonięcia granic racjonalności przy zastosowaniu wniosków z wykonanej analizy.

Na koniec tego wprowadzenia wyjaśnię krótko dlaczego zdecydowałem się stworzyć niniejszy tekst. Motywacje były trzy:

1) cel jaki postawił sobie Wittgenstein pozostaje aktualny – może teraz w czasach „postprawdy” bardziej niż kiedykolwiek;

2) negatywna ocena środowiska naukowego sprawia, że nie widzę żadnych szans na to, by to potrzebne dzieło zostało przez naukowców i filozofów wykonane (nie spodziewam się też, że moja praca zostanie przez nich dostrzeżona i doceniona);

3) języki programowania pełnią rolę o jakiej marzyli twórcy pozytywizmu logicznego (umożliwiają ścisły opis rzeczywistości); wydaje się ogromnie dziwne, że nie zostało to dostrzeżone przez spadkobierców tej tradycji; nie jestem filozofem (w sensie zawodowym), ale jestem programistą i dostrzegam doniosłość powyższego odkrycia.